ทัศนศึกษาในสถาบันมรดกทางวัฒนธรรม GLAM กรุงเทพมหานคร

เมื่อวันที่ 25-27 ตุลาคม พ.ศ.2562 นักศึกษาหลักสูตรเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ศึกษา (SEAS) คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ที่ลงทะเบียน รายวิชา 412322 สารสนเทศท้องถิ่นและมรดกทางวัฒนธรรม จำนวน 15 คน โดยมี ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วิศปัตย์ ชัยช่วย เป็นอาจารย์ที่ปรึกษา ได้ร่วมกันจัดกิจกรรมทัศนศึกษาแหล่งเรียนรู้ภาคสนามในสถาบันมรดกทางวัฒนธรรม GLAM (Gallery, Library, Archive and Museum) เพื่อให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์ตรงเกี่ยวกับการรวบรวม วิเคราะห์ นำเสนอ สารสนเทศมรดกทางวัฒนธรรมจากพื้นที่จริง

รายงานโดย นีลนารา พิมพ์พันธ์

ในครั้งนี้ได้เข้าทัศนศึกษาแหล่ง GLAM ในกรุงเทพมหานคร 4 แห่ง คือ

หอจดหมายเหตุแห่งชาติ ซึ่งสถานที่แห่งนี้ทำหน้าที่เป็นแหล่งมรดกความทรงจำแห่งชาติของประเทศ เอกสารที่เก็บรักษาไว้ในหอจดหมายเหตุแห่งชาติมีอายุตั้งแต่ปลายรัชกาลที่ 4 เป็นต้นมา จนกระทั่งถึงเอกสารร่วมสมัย ด้านประวัติศาสตร์ เศรษฐกิจ สังคม การเมืองและศิลปวัฒนธรรมของประเทศไทย ซึ่งหนึ่งในนั้นมีชุดเอกสารสำคัญของรัชกาลที่ 5 ที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นเอกสารมรดกความทรงจำแห่งโลกอีกด้วย ทั้งนี้ผู้เรียนได้ยังได้รับความรู้เกี่ยวกับขั้นตอนการรักษาเอกสาร การนำเทคโนโลยีสมัยใหม่เข้ามาบริหารจัดการ รวมถึงการจัดระบบเอกสารเพื่อให้บริการด้านการค้นคว้าวิจัย

หอสมุดแห่งชาติ เป็นหน่วยงานในสังกัดกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม ที่ทำหน้าที่ในการรวบรวม จัดเก็บ รักษาและอนุรักษ์มรดกทางวัฒนธรรม ทั้งเอกสารโบราณ ศิลปกรรม ศิลาจารึก คัมภีร์ใบลาน หนังสือโบราณ รวมถึงสื่อสิ่งพิมพ์ โสตทัศน์ และสื่ออิเล็กทรอนิกส์ประเภทต่างๆ ทั้งนี้ผู้เรียนก็ได้รับความรู้เกี่ยวกับวัตถุจัดแสดง มาตรฐานในการจัดการเอกสารต่างๆ รูปแบบการจัดแสดงนิทรรศการ และขั้นตอนการให้บริการของหอสมุดแห่งชาติ เป็นต้น

พิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนคร ถือเป็นพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติแห่งแรกของประเทศไทย ในสังกัดกรมศิลปากร ภายในมีการจัดแสดงของล้ำค่าและโบราณวัตถุ โบราณสถานที่ไม่สามารถประเมินค่าได้เป็นจำนวนมาก โดยจะมีการแบ่งหมวดหมู่ของของเหล่านั้นออกเป็นหมวดต่างๆ และจัดแสดงแยกออกไปตามแต่ละอาคารหรือพระที่นั่ง เช่น พระที่นั่งทักษิณาภิมุข พระที่นั่งอุตราภิมุข พระที่นั่งอิศเรศราชานุสรณ์ เป็นต้น และถือเป็นโชคดีของผู้เรียนที่ในวันเข้าชมพิพิธภัณฑ์สถานแห่งชาติพระนครนั้น ได้มีการจัดแสดงนิทรรศการ จิ๋นซี ฮ่องเต้ : จักรพรรดิองค์แรกของแผ่นดินจีนกับกองทัพทหารดินเผา ณ พระที่นั่งศิวโมกขพิมาน นิทรรศการดังกล่าวทำให้ผู้เรียนได้เรียนรู้มรดกโลกอันยิ่งใหญ่ของจีนไปด้วย ทั้งหุ่นทหารดินเผา รถม้า อาวุธ เครื่องใช้และวัถุโบราณต่างๆ อายุกว่า 2,000 ปี ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนได้เห็นการจัดการมรดกทางวัฒนธรรมในรูปแบบที่แตกต่าง

หอศิลป์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิตติ์ พระบรมราชินีนาถ จัดแสดงงานศิลปะที่มีนิทรรศการงานศิลป์ผลัดเปลี่ยนหมุนเวียนตลอดปี โดยเฉพาะศิลปินรุ่นใหม่ที่มีผลงานดีเด่นแต่ยังไม่เป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย ตลอดจนศิลปินผู้อาวุโสที่ได้รับการยกย่อง ซึ่งผลงานแต่ละชิ้นล้วนแล้วแต่มีแนวคิดและจินตนาการที่สวยงาม รวมถึงเทคนิคการสร้างผลงานต่างๆ บางผลงานอาจดูไม่มีอะไรพิเศษแต่ก็แฝงไปด้วยปรัชญาทางความคิด นอกจากนี้ผู้เรียนยังได้เรียนรู้เทคนิคการจัดนิทรรศการ ซึ่งมีความแตกต่างจากพิพิธภัณฑ์หลายอยู่หลายประการ

นางสาวธนัชญา คูยิ่งรัตน์ นักศึกษาชั้นปีที่ 3 กล่าวถึงการทัศนศึกษาครั้งนี้ว่า

"จากการได้ลงพื้นที่ทัศนศึกษานอกสถานที่เกี่ยวกับแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม รู้สึกประทับใจ สนุกสนาน และได้ความรู้เพิ่มเติมหลายอย่าง ในบางสถานที่ก็เพิ่งเคยเดินทางไปครั้งแรก ซึ่งมีความประทับใจ ทั้งหอจดหมายเหตุแห่งชาติ หอสมุดแห่งชาติ และที่ประทับใจสุดๆ คือ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ เพราะมีสิ่งให้รับชมหลายอย่าง และช่วงเวลาที่ไปตรงกับช่วงที่มีการจัดแสดงนิทรรศการรูปปั้นจิ๋นซีฮ่องเต้จากประเทศจีนพอดี เลยรู้สึกประทับใจเป็นที่สุด การออกทริปในครั้งนี้ก็ถือเป็นการจัดการโดยนักศึกษาเองทั้งหมด เป็นการพิสูจน์ตัวเองในหลายๆ อย่าง ที่สำคัญที่สุดคือ ต้องขอขอบคุณอาจารย์ทุกๆ ท่านที่คอยสนับสนุนการจัดทริปในครั้งนี้ รู้สึกประทับใจมากที่สุดเลยค่ะ"

นางสาวเกวลิน พรพงษ์ นักศึกษาชั้นปีที่3 เปิดเผยว่า

“จากการที่ได้ไป field trip ครั้งนี้ ทำให้ได้เรียนรู้ที่เกี่ยวกับแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม อีกทั้งยังได้รับความรู้ที่มากขึ้นจากวิทยากรในแต่ละสถานที่ และยังทำให้ได้เปิดประสบการณ์เป็นอย่างมาก ถือเป็นการได้ออกไปเรียนรู้นอกห้องเรียนที่สนุกได้ความรู้และได้สัมผัสกับสถานที่จริง ประทับใจสุดๆไปเลย”

ความน่าสนใจของการเรียนรู้ภาคสนามในสถาบันมรดกทางวัฒนธรรมครั้งนี้ ทำให้ผู้เรียนเกิดความตระหนักและหวงแหนในมรดกทางวัฒนธรรมยิ่งขึ้น โบราณวัตถุแม้จะน้อยชิ้น แต่จะกลายเป็นชิ้นที่สำคัญเมื่อเห็นคุณค่าของความงามและความยิ่งใหญ่ ยิ่งได้เรียนรู้เทคนิคเชิงช่างในอดีต ก็ยิ่งเกิดความเข้าใจที่ลึกซึ้ง ทั้งยังส่งต่อนำไปสู่การศึกษา สืบค้นในเชิงลึก ตลอดจนการอนุรักษ์ที่ยั่งยืน

ด้วยความร่วมมือของผู้เรียนที่ทำหน้าที่จัดการเดินทาง ประสานงาน และดำเนินงานด้วยตนเอง ทำให้โครงการดังกล่าวสำเร็จลุล่วง แม้จะมีสิ่งที่ต้องเรียนรู้มากมายภายในระยะเวลาอันจำกัด แต่การได้มาศึกษานอกห้องเรียนด้วยการออกไปสัมผัสพื้นที่จริง ได้ให้ประสบการณ์ที่มีคุณค่าแก่ผู้เรียน สามารถนำไปต่อยอดความรู้และประยุกต์ใช้กับการทำงานในชีวิตจริงและการทำงานในอนาคตได้